Хүүхэд бүр төрсөн цагаасаа эхлэн хүний язгуур эрх, эрх чөлөөг эдлэх ёстой. Энэ бол дэлхийн хүүхэд багачууд болон тэдний гэр бүлийн сайн сайхан амьдралыг баталгаажуулсан олон улсын хүний эрхийн баримт бичиг болох “Хүүхдийн эрхийн тухай Конвенц”-ын үндсэн зарчим юм.

Монголчууд жил бүрийн 06 дугаар сарын 01-ний өдрийг “Эх үрсийн баяр”, “Хүүхдийн баяр”, “Олон улсын хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдөр” гэх мэт янз бүрээр нэрлэдэг. Дэлхийн улс орнуудад ч энэ өдрийг нэлээд өргөн тэмдэглэдэг байна. Жишээлбэл, Египетид 1 дүгээр сард, Турк болон Мексикт 4 дүгээр сард, Японд 5 дугаар сарын 5-нд гэх мэтчилэн дэлхийн 145 оронд “Хүүхэд багачуудын эрхийг хамгаалах” арга хэмжээний хүрээнд тэмдэглэдэг байна. Хэдийгээр өөр өөр өдөр тэмдэглэдэг ч гэсэн хүүхдийн эрх ашгийг хамгаалах гол зорилго нь улс үндэстэн бүрт ижил тэгш юм.

Парис хотноо 1949 оны 11 дүгээр сард хуралдсан Олон улсын эмэгтэйчүүдийн холбооны Бага хурлаас 6 дугаар сарын 1-ний өдрийг дэлхий нийтээр “Хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдөр” болгох уриалга гаргаж, 1950 оноос улс орнууд энэ өдрийг тэмдэглэж, хүүхэд багачуудаа баярлуулж байхаар шийдвэрлэжээ.

Монгол Улсад Ардчилсан хувьсгалын дараа 1991 оны 1 дүгээр сарын 24-нд Улсын Бага Хурлаас баталсан “Хөдөлмөрийн тухай хууль”-ийн “Нийтээр амрах баярын өдөр” гэсэн 32 дугаар зүйлийн 3-т “Эх үрсийн өдөр 6 дугаар сарын 1” гэж анх хуульчилснаар 1995 онд “Эх үрсийн баяр”, 2003 онд “Хүүхдийн баяр” хэмээн нэрлэн, бүх нийтийн амралтын өдөр болгон өнгөрүүлж байна. Харамсалтай нь дэлхий нийтийг хамарсан цар тахлын улмаас энэ өдөр олон нийтийг хамарсан үйл ажиллагаа зохион байгуулахгүй, өргөн хүрээнд тэмдэглэхгүй байгаа билээ.

Үндэсний төв архивын сан хөмрөгт хадгалагдан буй баримтад гурав болон хоёр ихэр хүүхэд төрүүлсэн эхийг шагнахыг хүсэн хошуу тамгын газраас харьяа аймгийн чуулгандаа өргөн мэдүүлсэн айлтгал, язгуур угсаатай эрэгтэй хүүхдэд эцгийх нь зэрэг хэргэмийг залгамжлуулсан, хүүхдэд өв хөрөнгө шилжүүлэх, бага насны хүүхэд өргөж авсан, танхим болон сургуульд хүүхэд суралцуулах тухай Ардын Засгийн газрын тогтоол зэрэг хүүхэд болон хүүхдийн эрхийн тухай олон сонирхолтой баримтууд байна.

Өнөөдөр хүүхдийн эрхийг хамгаалах өдрийг тохиолдуулан Үндэсний төв архивын сан хөмрөгт хадгалагдан буй хүүхдийн эрх, хүүхдийг үрчлэн авах тухай Ардын Засгийн газрын хурлын нэгэн тогтоолыг танилцуулахаар бэлтгэлээ.

Баримт-№1^а,б

^{[1] МУҮТА, ТБА, Х-1, Д-2, ХН-144, Х.91-103}

Хөрвүүлсэн нь:

“Монгол Улсын арван зургаадугаар он найман сарын хорин долооны өдөр Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улсын Засгийн газар. Хурлын олон гишүүдийн хуралдаж, зөвлөлдөн тогтоосон гучин дөрөвдүгээр /34/ хурлын тогтоол.

... Тавдугаар зүйл. Ардын Хувьсгалт Намын Төв Хорооноос уламжлан, Хувьсгалт Залуучуудын Төв Хорооноос. Хэн Хэнтий уулын аймаг дахь Залуучуудын хорооноос. Улз голын Буриад хошуунд шинэ нээсэн эвлэлийн үүрийн гишүүн Нанжиддоржоос, Бидний монголчууд нялх бага хүүхдийг эцэслэн бусдад худалддаг явдал буй тул үүнийг устгаваас зүйтэй болов уу хэмээн тус үүрийн хурлаар хэлэлцээд, хүмүүн төрөлхтний үнэлэн худалддаг явдлыг устгасан болох учир нэгэн мөр болгон байваас зохихын дээр бас ч үр үгүй хүмүүс бусдаас үрийг хүсэх болбоос тус тусын санал сэтгэл тохирвол найман нас гүйцсэн хойно хүүхдийн саналыг дагуулан авалцах нь болох боловч ямарваа гадаадын хүмүүнд нялх багачуудыг өгөх, авах явдлыг бүрмөсөн устгаваас зохимой хэмээн хэлэлцсэнийг гүйцэтгэн шийтгэмү хэмээсэн үүнд хянаваас урьд эмэгтэйчүүдийг эрд богтлон өгч худалдаалах явдлыг зогсоож тус тус дур саналаар явуулсан зүйл буй нь, одоо энэхүү багачуудыг нялх бага цагт худалдах явдлыг зүй нь нэгэн адил зогсоож, хэрэв үр хөвгүүн үгүй этгээд бусдаас үрчлэх аваас тэрхүү хүүхдийг хэлд орж, элдвийг мэдсэн тухайд түүний дур саналыг дагуулах зэргээр өгч, авалцах болговоос зүйтэй мэт тул гүйцэтгэн шийтгэмү хэмээн хүргэж ирсэн долоон зуун хоёр /720/ тоот бичгийг манай Намын Төв Хороо хүлээн авч үзвээс, урьдах эзэрхэг засгийн үед тус улсын доторх хаяа үр хүүхэд үгүй нь бусад үржил хүүхэд олонтой ургийн буюу өөр элгийн хүмүүнээс түүний хүүхдийг үрчлэн тэжээгч өв тахилгыг эрхлүүлэхийг мөн түүний эцэ эхээс гуйж, хоёр этгээд харилцан санаа тохирвоос сая юм зүйлийг өгч, үрчлэн авсаар явсан хэмээх бөгөөд энэ нь хэдүй хоёр этгээд санаа тохиров хэмээвч нялх бага хүүхдийг ацаглан бусдад худалдаалсан нь өөр үгүй бөгөөд үүнийг устгахуй нь зүйтэй боловч тус улсын хүмүүн ард дотор үр хүүхэдтэй этгээд цөөхөн, их төлөв үр хүүхэд байхгүй бөгөөд бусдыг үрчлэн тэжээх хэргийг бүрмөсөн зогсоон явуулахуйд хараахан юун болов. Гагцхүү гадаадын хүмүүнд худалдаалахыг шууд зогсоовоос зохих болов уу хэмээхийн дээр үрчлэх хүүхдийг хэлд орж, элдвийг мэдсэн тухай түүний дурыг дагуулах болгоход хүрвээс нэн ч үрчлэн авсан эцэг эх үр хүүхдийн ялгах, тодлох элсэг журамд харшдуужин хэмээмүй. Гэвч эрхлэх газар хянан гүйцэтгэн шийтгэмү хэмээн уг бичигт найман зуун ерэн нэгэн /891/ тоот хуудас дагалдуулан хүргэж ирсэн хэргийг хэлэлцээд, эл хэрэгт Хувьсгалт Намын Төв Хорооны хянасан нь, зүйтэй болох тул чухам хэрхэн болгон дагаж явуулбаас зохихыг Цааз хуулийг хянан зохиох тусгай комисст тушаан өгч сайтар төлөвлөн хянуулж хуульд оруулан ирүүлээд жич, тогтоолгох явдлыг Засгийн газраас харьяат комисст тушааж гүйцэтгүүлэхээр тогтов. ...

Ерөнхий сайд     Цэрэндорж

Товчооны гишүүн бөгөөд Бүх цэргийн зөвлөлийн тэргүүлэгч

Нарийн бичгийн дарга /орлосон/   Жамсран

Цааз хуулийг эрхлэх хэлтсийн эрхэлсэн түшмэл    Сономдорж

Эдийн засгийн зөвлөлийн тэргүүлэгч   Амок

Дотоод яамны сайд Чимэдрэнцэн

Зөвлөх түшмэл ...

Гадаад яамны сайд ...

Сангийн яамны хамаарсан сайд бөгөөд эрхэлсэн түшмэл Дашням

Шүүх яамны сайд Дэндэв

Зөвлөх түшмэл ...

Аж ахуйн яамны орлогч сайд ...

Эхэлсэн түшмэл Жадамба

Ардыг гэгээрүүлэх яамны хамаарсан сайд ...

Эрхэлсэн түшмэл Лувсан

Хянан байцаах яамны сайд Лосол

Орлогч сайд Бүрэнбаатар

Эрхэлсэн түшмэл Жамьянсүрэн

Дотоодыг хамгаалах газрын дарга ...” [1] хэмээжээ.

Монголчууд гэр бүлээ бат тогтвортой байлгахыг эртнээс анхаарч иржээ. Түүний нэг хүчин зүйл бол эртнээс тогтсон хүүхэд үрчлэн авах явдал ба одоо ч энэ ёс үргэлжилсээр байна. Үүнийг “хүүхэд өргөж авах” гэж бас нэрлэдэг. Нэг талаас хүүхэд үрчилж авах эцэг эх, нөгөө талаас хүүхдээ үрчлүүлэх эцэг эх харилцан санаа нийлсэн байх нь хамгаас чухал. Түүнчлэн хүүхэд үрчилж авах, үрчлүүлэх хүмүүс лам зурхайчаар өдөр цаг үзүүлж өдөр гарагийн бэлгэдлийг нарийн тооцдог уламжлалтай.

^{Эх сурвалж: Архивын ерөнхий газар Бэлтгэсэн: Сургалт, судалгааны газрын ЭША Г.Сэр-Од}