Улаанбаатар, 2024 оны наймдугаар сарын 18 /МОНЦАМЭ/. Налайх дүүргийн нутаг дэвсгэр Тайж хайрханы бэлд ирэхэд зөөлөн бороо шивэрсээр угтав. Хуран цугласан наадамчин олон бороонд зутарсан шинжгүй ажиглагдана.

Энэ удаагийн “Нүүдэлчин” фестиваль өнөөдөр, наймдугаар сарын 18-нд гурав дахь өдрөө үргэлжилж байна. Энд яаралтай хамгаалах шаардлагатай соёлын биет бус өвийн 7 ай савын 362 төрөл зүйлийг 21 аймгийн өвлөн уламжлагч нар сурталчлан таниулж, язгуур урлагийн тоглолт, гар урлалын үзэсгэлэн, уламжлалт уралдаан, тэмцээн, спортын үзүүлбэр, соёлын бүтээлч үйлдвэрлэл, уламжлалт хоол, хүнсний үзэсгэлэн худалдаа дэлгэжээ.

“Нүүдэлчин” наадмыг өмнөх жил 620 хөтөлбөртэй зохион байгуулж байсан бол энэ удаад 780 хөтөлбөртэй болон өргөжжээ. Мөн хүрээгээ тэлж дэлхийн 16 улсын зочид төлөөлөгч, өвлөн уламжлагч хүрэлцэн ирснийг Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Соёл урлагийн газрын дарга Н.Мөнхзул онцлон хэлсэн юм.

Налайх дүүргийн нэгдүгээр хорооны ахмад настан Т.Буянтогтох бидэнтэй ярилцав. Түүний хувьд ач охины хамтаар наадамд хүрэлцэн иржээ. Гурав дахь жилдээ үзэж сонирхож буй бөгөөд наадам өмнөх жилүүдийнхээс илүү өргөн дэлгэр сайхан болж буйг дурдав.

Филиппин улсын үндэсний бүжгийн хамтлаг үзүүлбэр үзүүлэхээр зорин иржээ. Тэдний хувьд энэ гайхалтай соёл, өв уламжлалтай танилцах боломж олдсонд туйлын баяртай байгаагаа илэрхийллээ. Түүнчлэн Монгол үндэсний хувцас их сүрдэм бөгөөд, тоглоом наадгай нь сонирхолтой санагдсан. Цаг агаарын хувьд эрс тэс уур амьсгалтай, бороо орно гэж төсөөлөөгүй хэмээв.

Соёлын биет бус өвийг сурталчлан таниулж, түгээн дэлгэрүүлэн үр хойч үедээ өвлүүлэн үлдээх зорилготой “Нүүдэлчин” фестивальд энэ удаа нүүдлийн ахуй соёлтой улс орнуудыг урьж оролцуулж байна. Ингэснээр Монгол Улсыг хөгжүүлэх, урт болон дунд богино хугацааны бодлогод туссан зорилт, үйл ажиллагааны хэрэгжилтийг хангана гэж үзэж байна.

Түүнчлэн Монгол орны нүүдлийн ахуй соёлын онцлогыг дэлхий дахинд сурталчлан таниулах өвөрмөц өнгө төрх, хэлбэр агуулга бүхий, олон улсад өрсөлдөхүйц соёлын үйл ажиллагааг бий болгох, Монгол Улсыг зорин ирэх жуулчдын урсгалыг жилээс жилд нэмэгдүүлэхэд ихээхэн хувь нэмэр болох юм гэдгийг Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын сайд Ч.Номин наадмын нээлт дээр онцолж байлаа.

Жигдхэн цагаан дээлээр гангарсан дэрсхэн охид тайзны хажууд зогсож байхтай таарлаа. Тэд бол Хэнтий аймгийн Бор-Өндөр сумын бүжгийн хамтлаг аж. Буриад ардын “Босгод наадам” хэмээх бүжгийг бэлдэн иржээ. Гадаад, дотоодын шилдэг уран бүтээлчидтэй хамтран наадамж, урлагийн тоглолт үзүүлж байгаадаа баяртай байна гэв. Увс аймгийн Цагаанхайрхан сумын харьяат М.Мөнхцэцэг:

-“Нүүдэлчин” наадамд 3 дах жилдээ оролцож байна. Нутагтаа баяд, дөрвөд, хотон ардын дээл хувцас урладаг. Үүнийг эмээгээсээ өвлөн авсан гэв.Тэрбээр өөрийн урласан үндэстний дээл хувцасны онцлогийг хуваалцав. Баяд эмэгтэй дээлийг улаан, улаан хүрэн өнгөөр урладаг. Дөрвөд дээлээс 4 хуруу өргөн эмжээртэй байдаг.

Баяд эрэгтэй дээлийг дээр үед нэхийгээр урладаг байсан тул өдгөө тухайн өнгөөр нь буюу цагаан цайвар өнгөөр эсгэдэг ажээ. Эдгээр дээл нь 400 мянгаас 2 сая төгрөгийн хооронд худалдаг юм байна. Нарийн гар оёдол ихтэй байдаг тул 20 ба түүнээс дээш хоног урладаг байна. Мөн наадмын дараа захиалга их орж ирдэг гэв.

Гэрийн хоймор тушаа нэхийн дээр байрлуулсан тээрэм зорин ирсэн жуулчид, үзэгчдийн анхаарлыг татна. Энэ бол ойрад үндэсний арвайн гурил тээрэмдэх арга техник аж. Энэхүү аргын талаар Увс аймгийн Тэс сумын харьяат Ш.Цэдэнбал хуваалцлаа. Түүнийг бага байхад эмээ нь тээрэмдэхийг зааж өгч байсан бөгөөд өдгөө хурсан олонд заах боломж олджээ. Арвайгаа тарьж хурааж аваад түүнийгээ шигшиж цэвэрлэнэ. Үүний дараагаар гал дээр хуураад, тээрэмддэг байна.

Ийнхүү тээрэмдэж болсон арвайн гурилыг цайнд хийгээд уухад бүтэн өдрийн өл даадаг гэнэ. Түүнчлэн гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөн сайжруулдаг бөгөөд ямар ч хоол, хүнсэнд хэрэглэж болдог байна.

Ийнхүү соёлын биет бус өвийг хадгалж хамгаалах, түүнийг өвлөн уламжлагчийг тодруулах, алдаршуулах, авьяас билгийг хөгжүүлэх, олон нийтэд сурталчлан, түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой “Нүүдэлчин” наадам өргөн дэлгэр үргэлжилж байна. Наадмын үйл ажиллагаа өнөөдөр, наймдугаар 18-нд өндөрлөнө. Наадамчин олны цуваа тасралтгүй үргэлжилсээр байна.

Эх сурвалж: МОНЦАМЭ Агентлаг Б.Болд

Сурвалжилсан Д.Халиун