Хөвсгөл аймгийн Хатгал тосгонд Хөвсгөл нуурын эрэгт "Хөх сувд-2023" мөсний баярыг энэ жил 21 дэх удаагаа /2023.03.02-04/ өргөн дэлгэр тэмдэглэв.

Монгол орны үзэсгэлэнт байгалийг цогцлоосон Хөвсгөл нуурын өвлийн улирлын гайхамшгийг харуулсан Хүй толгойн өврийн Хайчын ам хэмээх газар болж буй мөсний баярт гадаадын 10 орны 300 орчим, дотоодын 20 гаруй мянган иргэн зорин ирж наадан цэнгэлээ.

Энэ үеэр Хатгал тосгоноос баруун хойд зүгт 14 км-т Живаагийн хил, 30 км-т Хүслийн хад буюу Сомо сарьдгаас 20 км-т Хэрвистэйн үзүүр гэдэг газар хар хил гарсан байгаа тул Мөсний баярт ирсэн иргэдийг хориглох тэмдэг байрлуулсан газраар мөсөн дээгүүр хөдөлгөөн үйлдэхгүй байж, аюулгүй байдлаа хангахыг Хөвсгөл аймгийн Онцгой байдлын газраас анхаарууллаа.

Цагаан хил гэдэг нь мөс хагарч хоорондоо мөргөлдөн овоорч барааны газраас мөсөн овоо, уул мэт харагддаг бол хар хил гэдэг нь хагарсан мөс хоёр тийш салж ан цав гарснаар /10 см-80 см түүнээс ч өргөн/ урт завсар гарч, дундуур нь ус мэлтэлзэж байдаг юм байна.

Энэ удаагийн “Мөсний баяр”-аар Хөвсгөл аймгийн ОБГ-ын дарга, хурандаа Ё.Пүрэвсүрэнгээр ахлуулсан 46 алба хаагч 4 тээврийн хэрэгсэл, 2 морин чарга, 2 морьтой иргэдийн аюулгүй байдлыг хангаж өндөржүүлсэн бэлэн байдалд ажиллаж байв. Харин энэ өдрүүдэд ямар нэгэн зөрчил, дуудлага гараагүй, тайван байлаа гэж ОБГ-аас мэдээллээ.

Энэхүү “Хөх сувд” мөсний баярыг санаачлагчдын нэг Хөвсгөлийн Улаан тайгын улсын тусгай хамгаалалттай

газрын Хамгаалалтын захиргааны дарга Жалын Төмөрсүхэд аймгийн Засаг дарга Ш.Идэрбаясгалан, Засаг даргын орлогч М.Хуягбаатар нар нээлтийн ёслолын үеэр хүндэтгэл үзүүллээ.

Ж.Төмөрсүх нь эх орныхоо байгаль, ан амьтан, түүх, соёлын дурсгалыг хайрлан хамгаалах үйлсэд 40 шахам жилийн хөдөлмөрөө зориулж, Монгол Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн сүлжээг өргөтгөх, хамгаалалтын захиргааг бэхжүүлэх, боловсон хүчнийг чадавхжуулах, тогтвортой аялал жуулчлал, өвлийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд идэвх санаачилга гарган ажиллаж Монгол Улсын Байгаль орчны гавьяат ажилтан цол хүртсэн билээ.

Хөвсгөл аймгийн Хатгал тосгонд 2000 онд “Далай ээж” хэмээн хүндлэдэг Хөвсгөл нуурыг хамгаалах, өвлийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилгоор Хөвсгөлийн тусгай хамгаалалттай газрын байгаль орчны байцаагчаар ажиллаж байсан Д.Лхагвацогт, Ж.Төмөрсүх нарын санаачилгаар “Сантын өвөр” гэдэг газар Мөсний баяр хийж, арваад чаргатай морины уралдаанд нутгийн иргэд оролцож байсан түүхтэй.

Харин 2001 оноос мөсний баярын хүрээ тэлсээр өнөөдрийг хүртэл уламжлал болгон тэмдэглэж, Монгол Улсад өвлийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд чухал ач холбогдолтой үйлс, баяр наадам болж өргөжин хөгжиж байна.

"Хөх сувд" мөсний баярын үеэр монгол үндэсний хувцсыг олон нийтэд сурталчлан таниулахаа зохион байгуулсан “Өвлийн гоёл-2023” уралдаан нь энд ирсэн жуулчин гийчдийн хамгийн их сонирхолыг татсан юм.

Уралдаанд Архангай, Хөвсгөл, Төв аймгийн 13 сум, нийслэлийн 4 дүүргийн 50 оролцогч, Америк, Тайланд, Солонгос улсын иргэн 3 хүн, нийт 53 хүн оролцлоо.

"Хөх сувд" мөсний баяраар "Болор цом"-ын эзэн яруу найрагч Б.Мягмаржав агсны нэрэмжит “Хөх цом” яруу найргийн наадмыг 2 дахь жилдээ зохион байгуулав.

Наадамд 40 яруу найрагч шүлгээ ирүүлснээс 2 дугаар шатанд шалгарсан 12 найрагч Далай ээжийн толин цэнхэр мөсөн дээр шүлгээ уншиж, шилдгүүдээ тодрууллаа.

Наадмын тэргүүн байрт Ц.Гончиг, дэд байрт Ш.Бадамрагчаа, гутгаар байрт Г.Хашбаатар шалгарсан бол тусгай байрын шагналыг Н.Долгорсүрэн, Э.Хишигсүрэн нар хүртлээ.

Утга зохиолын хүрээнийхэн дундаа “Дархад Мийгаа” хэмээн нэрлэгдсэн түүний шүлгүүдээс Хөвсгөлийн зэрлэг жимс, уулсын хөг аялгуу үнэртдэг гэж үзэг нэгт нөхөд нь онцолдог юм байна.

“Хаан их сарьдаг, Хатан далай ээж”-дээ хүндэтгэл үзүүлэх ёслол, урлагийн тоглолтоор эхэлсэн энэхүү “Мөсний баяр”аар мөсөн шагай, мөсөн сур харваа, мөсөн урлал урлаачдын үзүүлбэр, тэшүүрийн тэмцээн, тахтай хатирч морьдын уралдаан, мөсөн дээрх олс тататлын тэмцээн, буриад, урианхай, халх, хотгойд, дархад, цаатан угсаатны урлагийн тоглолт зэрэг 30 шахам тэмцээн уралдаан, үзүүлбэр, үзэсгэлэн худалдаа,тоглолтууд 3 өдрийн турш үргэлжилж оролцогчид баярлан цэнгэж, дараа жилийн мөсний баяр хүртэл дурсамж дүүрэн наадсан юм.