“Зарлигаар тогтоосон Монгол Улсын шастир” олны хүртээл болов

Улаанбаатар, 2024 оны арванхоёрдугаар сарын 29 /МОНЦАМЭ/. Монголын түүх судлалыг дэмжих тухай Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн зарлигийн хүрээнд Чингис хаан Үндэсний музей, Үндэсний номын сан хамтран Богд хааны “Зарлигаар тогтоосон Монгол Улсын шастир”-ыг монгол бичгээс кирилл үсэгт буулган, эхийн хамт хэвлүүлжээ.

Номын ерөнхий редактороор Чингис хаан Үндэсний музейн захирал, академич С.Чулуун, монгол бичгээс кирилл үсэгт буулгах ажлыг эрдэмтэн А.Очир, профессор З.Лонжид, профессор Ц.Төрбат, профессор О.Батсайхан, доктор Ч.Батдорж нар гүйцэтгэж, эл номын нээлтийг өнөөдөр Чингис хаан Үндэсний музейд хийв. Нээлтийн үеэр Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхээс ирүүлсэн уг номын мялаалгыг ШУА-ийн дэд ерөнхийлөгч, Түүх угсаатны зүйн хүрээлэнгийн захирал Ц.Цэрэндорж уншиж танилцуулав. Тэрбээр “Түүхээ судлан шинжилж, түгээн дэлгэрүүлэх нь Их Монгол Улсын гал голомтыг сахин суугаа Монголчууд бидний эрхэм үүрэг мөн. Монгол Улсын шастир нь монгол хүн бүрийн мэдвэл зохих үндэсний түүх, бахархал, хойч ирээдүйд өвлөн уламжлуулах цадиг юм” хэмээн онцолсон байв.

1997 онд ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэн, Улсын төв номын сангаас эрхлэн эрдэмтэн А.Очир, З.Лонжид, Д.Төрбат нар монгол бичгээс кирилл үсэгт буулган, тайлбар зүүж "Зарлигаар тогтоосон Монгол Улсын шастир" хэмээх хоёр боть болгон анх хэвлүүлж байсан аж. 2006 онд эрдэмтэн А.Цанжид нар санаачлан МУИС, ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэн хамтран "Монголын түүхэн сурвалж бичгүүд" 33 ботийг хэвлүүлэхдээ тус сурвалж бичгүүдийн 27 дугаар ботид Монгол Улсын шастирыг А.Очир, З.Лонжид, Д.Төрбат нарын буулгаснаар дахин хэвлэсэн байдаг.

"Зарлигаар тогтоосон Монгол Улсын шастир"-т өмнө хэвлүүлсэн долоон дэвтэр дээр нэмж “Зарлигаар тогтоосон Их шавийн тамга бүхий үгүй хутагт, хувилгаан нарын шастир”, “Зарлигаар тогтоосон Халх, Дөрвөд хоёр аймгийн засаг бус ван, гүнгүүдийн шастир”, “Богд Жавзандамба хаан ширээн дор заларсны нууц түүх. Ялгуусаны хөвгүүний баясгалангийн хуримын далай хэмээгдэх оршвой", "Халх, Дөрвөд аймгийн зургаан чуулганы олон хошуу, шавийн сүм, хурлын тухай" дэвтрийг шинээр нэмж оруулсан байна.

Ташрамд мэдээлэхэд, 1911-1919 онд Монголын төр засаг улс гэрээ төвхнүүлэхдээ үндэсний уламжлал, эх түүх, өв соёл, хууль цаазаа сэргээн өвлүүлэх явдлыг чухалчлаж, Богд хааны зарлигаар Монгол Улсын шастир 11 дэвтэр бүхий төрийн албан ёсны түүх боловсруулах ажил өрнөж, 1919 оны эцэст бүрэн дууссан байна. Шастирт Их Монгол Улсыг байгуулсан эзэн Чингис хаанаас Лигдэн хааныг хамруулан, Монголын төр тэргүүлж байсан хаадын гавьяа зүтгэлийг дурдсан аж.